La controverse constitutionnelle grecque sur l’article 120 § 4 en période de crise : réflexions sur la compétence controversée du peuple en tant qu’organe de l’État

Ο ελληνικός συνταγματικός διάλογος ως προς το άρθρο 120 § 4 σε περιόδους κρίσης : Σκέψεις για την αμφιλεγόμενη αρμοδιότητα του λαού ως όργανο του κράτους

The Greek constitutional controversy over article 120 § 4 in times of crisis : reflections on the controversial competence of the people as State organ

• Auteur / Autrice : Roila Mavrouli
• Direction : Charlotte Girard, Johan Willem Gous Van der Walt
• Type : Thèse de doctorat
• Discipline(s) : Droit public
• Date : Soutenance le 04/01/2021
• Etablissement(s) : Paris 10 en cotutelle avec Université du Luxembourg
• Ecole(s) doctorale(s) : École Doctorale Droit et Science Politique (Nanterre, Hauts-de-Seine ; 1992-...)
• Partenaire(s) de recherche : Laboratoire : Centre de théorie et d'analyse du droit (Nanterre)
• Jury : Président / Présidente : Arnaud Le Pillouer
• Jury : Examinateurs / Examinatrices : Charlotte Girard, Johan Willem Gous Van der Walt, Arnaud Le Pillouer, Pierre Brunet, Lauréline Fontaine, Raphaëlle Nollez-Goldbach
• Jury : Rapporteurs / Rapporteuses : Pierre Brunet, Lauréline Fontaine

Mots clés

Mots clés contrôlés

Résistance politique

Réalisme juridique

Droit -- Philosophie

Positivisme juridique

Mots clés libres

Théorie du droit

Science du droit

Positivisme

Dogmatique juridique

Réalisme

Droit de résistance

Legal theory

Right to resist

Legal positivism

Debt

Legal realism

Necessity

Résumé

Cette thèse s’intéresse à l’apparition des deux discours doctrinaux grecs durant la période de crise économique de 2008 visant l’(in)constitutionnalité du premier mémorandum d’austérité, suivant les politiques européennes de négociation de la dette publique. Il s’agit de faire apparaître les limites entre le discours du droit, la dogmatique juridique et la science du droit tout en identifiant trois niveaux de langage. La doctrine en tant qu’activité de compréhension, d’explication, de création et de critique du droit se distingue de la connaissance du droit positif. Mais parfois par crainte qu’une vision sociologique du droit ne prive celui-ci de toute prévisibilité, la doctrine se replie sur elle-même en fondant sa « science » et par conséquent prétend à une connaissance de son objet-droit. Ainsi, il s’agit de rechercher si le discours doctrinal pro-mémorandum autant que le discours doctrinal anti-mémorandum ne seraient pas descriptifs, mais exprimeraient des valeurs et énonceraient des prescriptions. Ou bien si la doctrine ne se limitant pas à une activité de connaissance de son objet, elle interprèterait et systématiserait le droit dans son rôle créateur de source complémentaire du droit en dialogue constant avec la jurisprudence et le législateur. Ou bien encore si elle peut être caractérisée par un élément scientifique, à savoir la description critique de l’activité scientifique ou prétendument scientifique à propos du droit. À cet égard, la démarche épistémologique de cette analyse est de montrer que la science juridique, aujourd’hui confrontée à une crise du paradigme positiviste dominant, mène à penser soit la nécessité de changer les dogmes établis soit au fait que l’« anomalie » ne sera pas parvenue à infirmer la fécondité du paradigme en place.

Η παρούσα διατριβή εξετάζει τον συνταγματικό διάλογο στην περίοδο της οικονομικής κρίσης του 2008 σχετικά με την (αντι)-συνταγματικότητα του πρώτου μνημονίου λιτότητας, ακολουθώντας τις ευρωπαϊκές πολιτικές για τη διαπραγμάτευση του δημόσιου χρέους και την αναγκαιότητα των εν λόγω μέτρων. Πρόκειται για την εξερεύνηση των ορίων μεταξύ του νομικού λόγου, της νομικής δογματικής και της επιστήμης του δικαίου. Η νομική δογματική ως δραστηριότητα κατανόησης, επεξήγησης, δημιουργίας και κριτικής του δικαίου διακρίνεται από τη « γνώση » του θετικού δικαίου. Συχνά η νομική δογματική αναδιπλώνεται στον εαυτό της δημιουργώντας την « επιστήμη » της και συνεπώς διεκδικώντας τη « γνώση » του αντικειμένου-δικαίου. Η παρούσα ανάλυση επιχειρεί να δείξει αν η νομική δογματική υπέρ του μνημονίου όσο και η νομική δογματική κατά του μνημονίου είναι περιγραφικές ή εκφράζουν αξίες και κανονιστικές διαταγές. Ή εάν η νομική δογματική διαθέτει ένα ρόλο ερμηνείας και συστηματοποίησης των κανόνων ως συμπληρωματική πηγή δικαίου σε συνεχή διάλογο με τη νομολογία και τον νομοθέτη. Ή εάν ακόμα μπορεί να χαρακτηριστεί συμφωνα με ένα επιστημονικό κριτήριο, δηλαδή ως κριτική περιγραφή της επιστημονικής νομικής δραστηριότητας. Από αυτή την άποψη, η επιστημολογική προσέγγιση αυτής της ανάλυσης επιδιωκει να δείξει ότι η νομική επιστήμη, που σήμερα αντιμετωπίζει μια κρίση του κυρίαρχου θετικιστικού παραδείγματος, οδηγεί είτε στην ανάγκη αλλαγής των καθιερωμένων δογμάτων είτε στη σκέψη οτι η « ανωμαλία » που παρουσιάστηκε δεν καταφέρε να αντιστρέψει τη γονιμότητα του κυριαρχου παραδείγματος.

This thesis analyzes the emergence of two Greek doctrinal discourses during the period of economic crisis of 2008 aimed at the (un)constitutionality of the first austerity memorandum, following European policies for negotiating public debt. It is about showing the boundaries between legal discourse, legal dogmatics and the science of law while identifying three levels of language. Doctrine as an activity of understanding, explaining, creating and criticizing law is distinguished from knowledge of positive law. But sometimes from fear that a sociological vision of law deprives it of all foreseeability, the doctrine folds in on itself by basing its ''science'' and consequently claims knowledge of its object-law. Thus, it is a question of investigating whether the pro-memorandum doctrinal discourse as much as the anti-memorandum doctrinal discourse would not be descriptive, but would express values and prescriptions. Or if the doctrine would interpret and systematize the law in its role of complementary source of law through the constant dialogue with the jurisprudence and the legislator. Or if the doctrine can be characterized by a scientific element, namely the critical description of scientific activity or supposedly scientific in relation to law. In this regard, the epistemological approach of this analysis is to show that legal science, today confronted with a crisis of the dominant positivist paradigm, leads to think either the need to change the established dogmas or the fact that the ''anomaly'' will not have succeeded in reversing the fertility of the dominant paradigm.