La lutte contre la pollution marine en France

Prevention and control of marine pollution in France

• Auteur / Autrice : Eirini Pantelodimou
• Direction : Jean-Marie Pontier
• Type : Thèse de doctorat
• Discipline(s) : Droit public
• Date : Soutenance le 09/12/2013
• Etablissement(s) : Paris 1
• Ecole(s) doctorale(s) : École doctorale de droit public et de droit fiscal (Paris ; 1998-2015)
• Partenaire(s) de recherche : Equipe de recherche : Centre d'études et de recherches sur l'administration publique (Paris ; 1990-....)
• Jury : Président / Présidente : Maryse Deguergue
• Jury : Examinateurs / Examinatrices : Jean-Marie Pontier, Martin Ndendé
• Jury : Rapporteurs / Rapporteuses : Théodore Fortsakis, Annie Cudennec

Mots clés

Mots clés contrôlés

Indemnisation

Réparation (droit)

Littoraux -- Droit

Mer -- Pollution -- Droit

France

Mer -- Pollution -- Lutte contre

Mots clés libres

Pollution marine venue de la mer

Pollution marine d'origine tellurique

Convention Marpol 73/78

Sécurité maritime

Gestion intégrée des zones côtières (GIZC)

Plans d'action pour la méditerranée (PAM)

Immersion des déchets ou d'autres matières

Installations de réception portuaires

Littoral

Conventions CLC et FIPOL

France

Grèce

Θαλάσσια ρύπανση

Μεσόγειος

Οικολογική ισορροπία

Ευρωπαϊκή νομοθεσία

Παράκτια

Θάλασσα

Λιμενικές εγκαταστάσεις

Marine pollution comes from activities at sea

Marine pollution from land-based sources

Marpol convention 73/78

Maritime safety

Integrated coastal zone management

Mediterranean action plan (MAP)

Dumping of wastes and other matter

Port reception facilities

Littoral zone

CLC convention and fund convention

France

Greece

Résumé

La mer joue un rôle essentiel dans la régulation du climat et dans l'équilibre écologique. Les océans et les mers constituent une source de richesse, un immense réservoir de ressources alimentaires et d'emplois pour un grand nombre de personnes. La mer Méditerranée est un écosystème sensible soumis à de fortes pressions par les activités humaines comme la pêche, l'exploration gazière et pétrolière, l'immersion des déchets ou d'autres matières en mer, le transport maritime, le transfert d'espèces aquatiques envahissantes par les eaux de ballast et le tourisme littoral. La France durement touchée par les naufrages de l'Amoco Cadiz, de l'Erika et du Prestige, a pris de nombreuses initiatives tant au niveau international que régional. La complexité du problème de la pollution marine, due à la diversité des facteurs polluants et à leurs sources diffuses, a favorisé une approche sectorielle. Cette approche s'est traduite par l'adoption, aux niveaux national, régional et international, d'un ensemble disparate de politiques, textes législatifs, programmes et plans d'action dans le domaine de la protection du milieu marin. Il s'agit d'un corps de règles étouffées comprenant des mesures préventives et répressives. La complexité institutionnelle et juridique de la protection du milieu marin empêche pourtant la protection effective de la mer. Dans ce contexte, la communauté internationale encourage la mise en œuvre d'une approche écosystématique pour les océans. À l'échelle européenne, l'adoption de la directive-cadre « stratégie pour le milieu marin » favorise la cohérence entre les différentes politiques européennes et l'intégration des préoccupations environnementales dans toutes les politiques liées à la mer. De plus, l'efficacité de la législation européenne dans le domaine de la lutte contre la pollution marine a été renforcée par l'adoption d'un cadre commun de responsabilité pour la prévention et la réparation des préjudices environnementaux.

H θάλασσα διαδραματίζει βασικό ρόλο στην ομαλοποίηση του κλίματος και στην οικολογική ισορροπία. Οι ωκεανοί και τα πελάγη αποτελούν πηγή πλούτου, τεράστια δεξαμενή τροφικών πόρων και θέσεων εργασίας για μεγάλο αριθμό ατόμων. H Μεσόγειος είναι ένα ευαίσθητο οικοσύστημα που υφίσταται ισχυρές πιέσεις από τις δραστηριότητες των ανθρώπων, όπως η αλιεία, οι έρευνες για φυσικό αέριο και πετρέλαιο, η πόντιση αποβλήτων και άλλων υλών στη θάλασσα, οι θαλάσσιες συγκοινωνίες, η μεταφορά βλαβερών υδρόβιων ειδών μέσω του υδάτινου έρματος και ο παράκτιος τουρισμός. Η Γαλλία, η οποία έχει πληγεί σκληρά από τα ναυάγια του Amoco Cadiz, της Erika και του Prestige, ανέλαβε σημαντικές πρωτοβουλίες τόσο σε διεθνές όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. H πολυπλοκότητα του προβλήματος της θαλάσσιας ρύπανσης που οφείλεται στην ποικιλία των ρυπαντών και στην ασάφεια των πηγών τους, ευνόησε μια τομεακή προσέγγιση. Αυτή εκφράστηκε με την υιοθέτηση, σε επίπεδο εθνικό, περιφερειακό και διεθνές, ενός ανομοιογενούς συνόλου πολιτικών, νομοθετικών κειμένων, προγραμμάτων και σχεδίων δράσης στον τομέα προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Πρόκειται για σύνθετο σύστημα κανόνων που περιλαμβάνουν προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα. Ωστόσο, η θεσμική και νομική πολυπλοκότητα της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος παρακωλύει την αποτελεσματική προστασία των θαλασσών. Στην συγκυρία αυτή, η διεθνής κοινότητα ενθαρρύνει την εφαρμογή μιας οικοσυστημικής προσέγγισης για τους ωκεανούς. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η υιοθέτηση της Οδηγίας-Πλαισίου « Στρατηγική για το θαλάσσιο περιβάλλον » ενισχύει τη συνοχή μεταξύ των διαφόρων ευρωπαϊκών πολιτικών και την ένταξη των περιβαλλοντικών ανησυχιών σε όλες τις πολιτικές που αναφέρονται στη θάλασσα. Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα της ευριοπαϊκής νομοθεσίας στον τομέα της καταπολέμησης της θαλάσσιας ρύπανση ενισχύθηκε από την υιοθέτηση κοινού πλαισίου υπευθυνότητας για την πρόληψη και την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών ζημιών.

The sea plays a vital role in regulating climate and in maintaining ecological balance. The oceans and the sea constitute a source of wealth, an immense reservoir of food resources and of employment for many people. The Mediterranean Sea is a sensitive ecosystem, subject to strong pressures derived from human activities, such as fishing, oil and gas exploration, dumping of waste and other matter in the sea, maritime transport, transfer of aquatic invasive species via ballast water and littoral tourism. France, severely affected by the sinking of the Amoco Cadiz, the Erika and the Prestige, took numerous initiatives not only at an international but also at a regional level. The complexity of the marine pollution problem, due to the diversity of polluting factors and to their diffuse sources, has favored a regional approach. This approach has resulted in the adoption, at a national, regional and international level, of a network of policies, legislative texts, programs and action plans in the field of marine environment protection. It constitutes a stifling body of rules, comprising preventive and repressive measures. The institutional and legal complexity of marine protection hinders, however, the effective protection of the marine environment. ln this context, the international community encourages the implementation of an ecosystem approach to oceans. At European level, the adoption of the Framework Directive «Strategy for the Marine Environment» favours a consistency between different EU policies as well as an integration of environmental considerations into ail policies related to the sea. Furthermore, the effectiveness of European legislation in the field of the fight again marine pollution, has been reinforced by the adoption of a common framework of liability with regard to the prevention and remedy of environment damage.